چکیده
ایالت کرمانشاهان مانند سایر ایالات ایران در تمام موارد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، اعتقادی، فرهنگی و هنری آیینة تمام‌نما و تابع حرکات و تحولات و تغییرات مرکز مملکت بوده و تا امروز همچنان به سیر تاریخی خود ادامه داده است.
این نوشتار که گوشه‌ای از بُعد فرهنگی کرمانشاهان را با بررسی ادوار شعر فارسی کرمانشاه از دورة بازگشت، دورة بیداری، دورة تجدد و پس از آن تا 1340 شمسی را شامل می‌شود، چهره‌ها و تأثیرات بزرگان شعر فارسی کرمانشاه را در دوره‌های یاد شده می‌نمایاند و پس از بیان صریح فراز و فرود و فترت شعر فارسی کرمانشاه، تأثیر و نقش عمدة یدالله بهزاد را در احیاء همه‌جانبة خطّ واقعی و اصیل حرکت شعر فارسی که نیاز مبرم تحول ادبی بعد از کودتای 1332 بوده است؛ به شیوة تحلیلی و تطبیقی ارائه می‌نماید.
واژگان کلیدی: شعر فارسی، بهزاد، کرمانشاه، دوره، بازگشت، مشروطیت، انجمن، رشید یاسمی، لاهوتی، غیرت، پرتو.
مقدمه
شعر فارسی کرمانشاه چنان که در بازبینی دیگری بدان پرداخته‌ایم (پژواک کوچه‌باغی‌ها، 1389: 101 ـ 110) در این سو پیشینه‌ای مستمر و آشکار تا عصر تصدی محمدعلی میرزا
دولتشاه (1237 ـ 1221 هـ . ق) نداشته است و به طور کلی پس از فترت قریب شش قرن یعنی
از پایان قرن ششم هجری تا انقراض زندیه (1209 ـ 1203 . ق = 1794 ـ 1789. م) در ایالات
کردستان و کرمانشاهان خبری از رشد و نمو شعر فارسی نبوده است،(1)تا این که با اعمال سیاست‌های فرهنگی قاجاریه در راستای ترویج و توسعة زبان فارسی در
ممالک محروسة ایران و اعزام شاعران طراز دوم به ایالات و تشکیل انجمن‌های ادبی به این
امر مهم پرداخته شد، جنگ‌های ایران و عثمانی در عهد دولتشاه و رتق و فتق امور نظامی
و احداث ساختمان‌ها و ابنیة حکومتی مجالی برای پرداختن به امور فرهنگی باقی نگذاشت(2)و پس از مرگ محمدعلی میرزا نیز اختلاف فرزندان او با دولت مرکزی اوضاعی آشفته به بار
آورد (سلطانی، 1381:
307 ـ 290 . ق) تا این که در عهد محمد شاه قاجار
(1264 ـ 1250 . ق) فراغتی حاصل آمد و رواج طریقه نعمت‌اللهیه که بخشی از آراء آن اعتنا
به ادب فارسی و اهتمام به گسترش آن است و اکثر شاعران نیز همانند محمدشاه قاجار به
مصداق، « الناس علی دین ملوکهم» از پیروان این طریقت بودند فضایی فرهنگی در ایالات
غربی ایران از جمله کرمانشاهان پدید آوردند.(3)
