• بازديدها: 928

قبض و بسط سیاسی کردها در ترکیه

 

 
پیشروی حرکت سیاسی کردها در ترکیه بسوی فعالیت های پارلمانی و صندوق رای را باید در تحولات اوایل قرن نوزدهم تا امروز مورد جستجو و بررسی قرار داد، یعنی از آن زمان که با دخالت مستقیم و مشخص دولت های غربی ، شورش یونان آغاز شد و اصطلاح (( مسئله شرق)) به فرهنگ سیاسی اروپاییان راه یافت ، در توضیح این ترکیب تلاش و توجه کشورهای قدرتمند اروپایی برای دست یابی به سهم بیشتری از سرزمین های مسیحی و مسلمان قلمرو عثمانی کهن بود که فرسودگی نظام امپراتوری موجب تعلیق و تفریق آن مناطق شده بود و درگیری های دیپلماتیک در دو قرن نوزدهم و بیستم همگـــام با تجزیه ی تدریجی امپراطوری عثمانی و ایجاد دو حوزه یکی سنتی پوسته گرا در سعودی و دوم حوزه تجدد و نو اندیشی محمد علی پاشا در مصر و نظارت دولت های اروپایی در اوضاع عثمانی که هر تغییر و تحولی موجب کشمکش و مناقشات سیاسی آنان می شد و بر نعش افتاده ی جغرافیای گسترده ی و در هم ریخته تکاپو برای بهره مندی بیشتر همچنان ادامه داشت .
 
چنانکه در ایام انقلاب 1820 .م در یونان و 1856ـ1853 در کریمه ودر سال 1878ـ1875 در بالکان همچنین در بحران بوسنی در 1908 و ... دندان نمایی سیاسی و مناقشات و رقابت های آشکار آنان نمایان بود و چون هریک به خواسته خود دست یافتند بر سر بازمانده ی بی یال و دٌم اشکم که ترکیه نام گرفت به جای ترویج حکومت قانون و دموکراسی که یکی از دو ارمغان ارزشمند قابل توجه غرب است که تکنولوژی را می توان هدیه ی دیگر غرب دانست، در ترکیه همگام با زمینه ی تجدد و اصلاحات که بیشتر تظاهرات روبنایی بود زیرا اندیشه و فلسفه سیاسی غرب به جای ورود تحزب و تفکر و تمرین از طریق نظامی و ارتش وارد ترکیه گردید .
 
گرچه ظاهر مقصود کارگردانان بازسازی نیروی نظامی ملی ترکیه نوین بود ، اما در واقع بعد وابستگی نظامی به غرب و آسان سازی مهار فعل و انفعالات احتمالی منظور بود و به همین جهت کودتا و انقلابات ترکیه در سال های  1908،1909، 1923،1960 عموماً ریشه ی نظامی داشتند ، با توجه به این روند و ساختار، کردها برای احقاق حقوق مدنی و تاریخی و فرهنگی خود به قیام نظامی متوسل شدند . قیام آرارات به فرماندهی احسان نوری ماهیتی ملی داشت و رهبری آن را یک نظامی عهده دار بود ، احسان نوری پاشا از نظامیان کرد و آشنا به مسائل روز بود ، قیام شیخ سعید پیران ماهیتی طریقتی و در ادامه ی تحرکات شیخ عبیداالله نهری بـــا حوزه ی جغرافیایی متفاوت بود و قیام سید رضا درسیمی از بطن علویان کرد ترکیه سربرآورد .
 
سید رضا از اجاق زادگان منسوب به صفویان بود ، و این قیام ها برای جغرافیای کشور ترکیه که تنها خاصیت آن برای اروپائیان بعد ارتباطات و حمل و نقل کالا و ارسال تولیدات منابع طبیعی از شرق به غرب و ورود اندیشه و اسلحه و مکاتب سیاسی و فرهنگی از غرب به شرق بود تهدید محسوب و باید به صورتی آسایش و آرامش آن حفظ می شد که بتواند به عنوان صحنه ی عملکرد تحرکات یاد شده فعال باشد . بنابراین پس از سکوت طولانی بیست و چند ساله متعاقب قیام ها یعنی از سال 1938 تا پایان دهه ی شصت و آغاز دهه ی هفتاد میلادی که همزمان با کودتای عبدالکریم قاسم در عراق ملامصطفی بارزانی بانی پارت دموکرات کردستان از تبعید اتحاد جماهیر شوروی سابق به کردستان عراق بازگشت و موجب تاثیر مستقیم در کردستان سوریه ، ترکیه و ایران گردید ، که در آغاز این گستره کلاً در قلمرو ایران بزرگ بود ، به ویژه کردستان ترکیه را که منشاء قیام های خونین کردها بود و ملامصطفی بارزانی به عنوان قهرمان ملی در بینش آنان جلوه گر گردید زیرا هم جنبه ی مذهبی و هم جایگاه طریقتی و سیاسی داشت و همین برای جاذبه شخصیت و کردار وی کافی بود .
 
سپس در کردستان ترکیه نیز پارت دموکرات کردستان تشکیل شد ، این حزب به همان سبب که بدان پرداخته شد فاقد مشی مسلحانه بود و برای صیانت از حقوق شهروندی و متعلقات اجتماعی و فرهنگی مردم کرد در ترکیه به فعالیت پرداخت . پیش از این نیز همزمان با ورود بارزانی به عراق یا کمی بعد از آن در 1985= 1337 شمسی موسی آنتر و جانب یولدرم از فرهیختگان کرد  اهل دیار بکر ، هفته نامه ای به نام (ایللر یورت) منتشر کردند که به مسائل کردستان ترکیه می پرداخت و تحصیل کرده های کرد در استانبول و آنکارا به تشکیل جلسات فرهنگی می پرداختند ، و بارزانی از آنها حمایت کرد . بدین ترتیب فعالیت های فرهنگی و مدنی دانش آموختگان کرد گسترش یافت و در آذر 1338 تعدادی از فعالان فرهنگی و مدنی کرد در ترکیه به اتهام تجزیه طلبی دستگیر و به زندان های طویل المدت محکوم و تعدادی تبعید شدند تا در خرداد 1339 در کودتای 27 مه 1960 آزاد شدند .
 
با وجود اعتقاد رئیس جمهور ترکیه ژنرال گورسل به خفقان و محدودیت کردها در پی اقدامات ، نخست وزیر عصمت اینونو سیاستمدار کهنه کار که همانند آتاترک در آرزوی پیوستن به اروپا و رعایت قوانین دموکراسی و مبانی مدنی بود کردها به آزادی فرهنگی و مدنی وسیعی دست یافتند . نشریات کردی منتشر شدند و هنرمندان کرد در عرصه تئاتر به اجرای نمایش های فولکوریک پرداختند ، در ادامه این فرا ز و نشیب بود که فایق بوجاق نماینده ی پارلمان ترکیه و از اهالی اورفا ، پارت دموکرات کردستان ترکیه را چنانکه اشاره شد تشکیل داد . توافق مصر و عراق و سوریه و گسترش حرک چپ در منطقه و اعلان حزب کمونیست عراق با تاکید بر خود مختاری کردها در آن کشور با زمینه هایی که مقدمات انشعاب و گرایش به چپ را در درون پارت دموکرات کردستان عراق و نیز پارت دموکرات کردستان ترکیه موجب گردید و ترورهای سیاسی با طراحی ( میت ) و ....سرآغاز پیوستن پیشروان روشنفکری کرد به حزب کارگران ترکیه بود که در نهایت طارق اکینجی از فرهیختگان سیاسی کرد و نماینده دیار بکر از سوی حزب کارگران ترکیه در پارلمان آن کشور در 1347 به منصب دبیر کل حزب کارگران ترکیه رسید ، و سپس محمد علی اصلان از کردهای ترکیه به همین سمت منصوب شد و در آنکارا ماهنامه دو زبانه ی ( کردی ـ ترکی ) به نام (ینی آکوچ) را منتشر کرد و برای نخستین بار در مجله ای رسمی مسئله حقوق ملی کرد را مطرح کرد .
 
قبض و بسط های فرهنگی و سیاسی کردها در کشور ترکیه با مشی مدنی و هماهنگ با اندیشه عدم اعتقاد به تحرکات مسلحانه که بی تاثیر از اندیشه ی خروشچف و خطوط سیاسی سیستم آن زمان اتحاد جماهیر شوروی نبود ، ادامه داشت  و به اقتضاء خواسته سیاسی سیستم کشور ترکیه  نیز بود و منافع دولت های غربی هم تامین می شد ، پس از قرار داد الجزایر و نقطه ی پایان شورش بارزانی با همکاری ایران در 1975 ، احزاب سیاسی چپ که طرفدار مشی مسلحانه بودند تشکیل گردیدند و زمینه کاریزما زدایی بارزانی در عرصه فعالیت سیاسی کردهای ترکیه آغاز گردید- ( پ . ک . ک) . پارت کارگران کردستان یا بطوری صحیح تر پارت کمونیست کردستان که برای قبول عامه و جلب نظر جامعه مذهبی کردستان ترکیه پس از دهه ها سکوت و فعالیت مدنی و فرهنگی احزاب میانه رو با طرحی گسترده از روستاهای دور افتاده شروع به فعالیت با مشی مسلحانه کرد و دیری نپایید که دولت ترکیه را غافلگیر و در سال 1357 اعلام موجودیت کرد ، شیوه تعلیمی و تبلیغی (پ . ک . ک) یعنی گزینش تبلیغ از روستاها مطابق حرکت سلفی ها در کردستان بود.
 
(پ . ک . ک ) علاوه بر روستاها ، قصبه ها و شهرهای کردنشین ترکیه را در بر گرفت ، (پ . ک . ک) از هم پیمانان همزاد سیاسی خود در عراق یعنی حزب اتحاد میهنی کردستان عراق بود که در 1975=1354 تاسیس شد ، که بیش از پیش در تضعیف جایگاه رقبای سیاسی خود همداستان بودند ، پارت دموکرات کردستان که یکی از مهمترین مدیران سیاسی حکومت اقلیم کردستان یا کردستان عراق است و در راس مخروط قوه مجریه قرار دارد یکی از هم پیمانان نزدیک سیاسی و اقتصادی دولت کنونی ترکیه و همچنین کشورهای غربی است و در واقع اقلیم کردستان پنجره تنفس اقتصادی ترکیه است بالغ بر یک هزار شرکت تجاری ، خدماتی و تاسیساتی ترک در قلمرو اقلیم کردستان از منافع همه جانبه ی اقتصادی بهره مند هستند ، واردات کالا از ترکیه در حوزه تولیدات کشاورزی و دامی و معماری و ساخت و ساز و پوشاک و ... عبور لوله های نفتی اقلیم کردستان که هر روز به اکتشــافات تازه ای در حوزه های بکر نفتی خود دست می یابد و افزایش محسوس صادرات نفت کردستان عراق از طریق ترکیه و نیاز طبیعی هم پیمانان امریکا به این ماده حیاتی و تامین امنیت توریسم در ترکیه و اقلیم کردستان و نیز پیوند ریشه دار حرکت چپ کردستان ترکیه و کردهای سوریه با دولت علوی بشار اسد و جایگاه انکار ناپذیر علویان ترکیه تاثیر مستقیم آنها در تحرکات چپ کردستان باعث شد تا دولت اسلام گرای ترکیه مانند همیشه امروز نیز نیازمندان پارلمان و امنیت اجتماعی و اقتصادی باشد و همین علل دولت های غربی را بر اساس تز ( مسئله شرق) به نحوی دیگر مجبور به قبول حقوق اجتماعی و فرهنگی کردها برای تعدیل  مشی مسلحانه احزاب چپ به سوی روش فعالیت مدنی و پارلمانی و دریافت وجاهت سیاسی کردها کرده است و به ویژه در بحث انتخاب شهرداری ها که به شیوه غرب سپردن اداره ی اجتماعی و فرهنگی شهرها به اهالی است به شدت نیازمند این شیوه سیاسی از کردهاست و ادامه مقابله نظامی آینده ای مبهم و نابسامان را برای ترکیه و هم پیمانان آن پیش خواهد آورد  و معادلات اقتصادی ، سیاسی و منطقه ای آنها را دچار بحران همه جانبه خواهد کرد.
 
از سوی دیگر آنکه پارت دموکرات کردستان عراق که در آغاز سالهای 1960 تا 1975 سایه ای گسترده بر اندیشه ی سیاسی کردهای ترکیه داشت امروز با رسیدن به مقصد و نیل به حکومتی خود مختار که در منطقه از منادیان گسترش حرکات پارلمانی و مدنی میباشد و پایگاهی قابل بحث در کردستان ترکیه ندارد و به جای آسیب شناسی فقدان حاصل چندین سال تلاش و پیوستگی با کردستان ترکیه به ناچار در کنار دولت اسلام گرای آن کشور قرار گرفته است ، و تمام همّ خودرا در جهت این موفقیت پارلمانی بکار می برد تا بهر صورت بتواند یافته های خود را نگاهدارد و با ملاقات و مکاتبات عبدالله اوجالان رهبر استراتژیک و فکری (پ.ک.ک) را به همراهی و حمایت از این خط مشی واداشته است ، اوجالان نیز با زیرکی سیاسی خود که در خلوت زندان دوچندان شده است ـ با توجه به فراگیر شدن  اندیشه ی چپ در ترکیه ، موضع علویان ترکیه ، آزمایش و خطاهای حزب حاکم (آ. ک . پ) و نفوذ اسلام گرایان تندرو و ... برنامه ی سراسری حزب دموکراتیک خلق ترکیه را از طریق پارلمان مطرح می سازد ! از بعد سوم پارلمانی شدن خواسته کردها و فعالیت های مدنی و انتخاباتی این فرصت مغتنم را هم برای پارت دموکرات کردستان عراق فراهم خواهد آورد که بدون دغدغه با  ایجاد موسسات مدنی و مراکز خیریه و تاسیس دفاتر سیاسی در شهرها، قصبات و روستاهای ترکیه بتواند ، پایگاه از دست رفته خود را در کردستان ترکیه باز یابد....